Historia Szkoły Rolniczej w Janowicach- Zamościu związana jest z odradzaniem się państwowości polskiej po 123 latach zaborów. Inauguracja pierwszego roku szkolnego odbyła się 15 października 1925r. W roku szkolnym 1927/28 odbyło się poświęcenie szkoły oraz nadanie jej imienia Józefa Piłsudskiego. W uroczystości 18 czerwca 1927 roku brał udział Prezydent II Rzeczpospolitej Ignacy Mościcki.
W czasie wizyty honorowy gość podziwiał okazały gmach szkoły, kryty czerwoną dachówką- zbudowany w polskim stylu nadwiślańskim. Na froncie gmachu lśniło wykonane złotymi literami imię patrona szkoły Józefa Piłsudskiego. Pan Prezydent został powitany przez nauczycieli i uczniów chlebem i solą jak nakazywała polska tradycja. W czasie uroczystego nabożeństwa, które odbyło się na I piętrze budynku, dokonano poświęcenia szkoły a ojcem chrzestnym został Pan Prezydent Ignacy Mościcki.
W 2020 r szkoła obchodziła 95-lecie swojego istnienia. Niestety ze względu na pandemię, uroczystości i zjazd absolwentów, którzy zawsze tłumnie przybywali aby spotkać się po latach, nie doszły do skutku.
Dlatego też narodziła się idea, aby zrealizować projekt edukacyjny, który przybliżyłby obecnym uczniom historię szkoły i jej bogate tradycje. Wspólnie
z uczniami, sięgnęliśmy do starych kronik liczących kilkadziesiąt lat. Pożółkłe, zapisane odręcznym pismem karty przemówiły. Postaci nauczycieli i uczniów utrwalone na czarno-białych zdjęciach przeniosły nas w czasy minione.
15 października 2021 roku upływa 96 lat od czasu rozpoczęcia działalności przez Szkołę Rolniczą w Janowicach – Zamościu.
System nauczania był inny niż dziś. Nauka w szkole trwała 11 miesięcy. Wiele spraw było przekazywane w ręce samorządu klasowego, na czele którego stał wójt. Młodzież była podzielona na grupy, a każdą z nich reprezentował sołtys. Na wójta wybierano najlepszego ucznia, który cieszył się autorytetem wśród kolegów. Wybrani w tajnym głosowaniu przedstawiciele młodzieży: wójt, radni i sołtysi tworzyli samorząd.
Nauczanie teoretyczne było powiązane z zajęciami praktycznej nauki zawodu. Szkoła posiadała gospodarstwo rolne liczące 60, 1649 ha gruntów z czego: 38ha stanowiły grunty rolne, łąki i pastwiska-16ha reszta to tereny pod zabudowę. Hodowano bydło białogrzbiete, świnie rasy wielkiej, angielskiej, kury zielononóżki.
Nauka dzieliła się na tercjały:
I-10 tygodni
II- 23-tygodnie
III-10 tygodni
Oprócz przedmiotów ogólnokształcących uczniowie zdobywali wiedzę
z zakresu: rolnictwa, weterynarii, hodowli zwierząt, pogadanek gospodarczych, higieny i ratownictwa, ogrodnictwa i pszczelarstwa.
Zajęcia szkolne do roku 1934 rozpoczynały się 15 października a kończyły 15 września. Po zmianach rok szkolny rozpoczynał się 15 stycznia a kończył 15 grudnia. Budynek główny liczył ponad 30 sal. Uczniowie, zazwyczaj było ich około 60, występowali zawsze w maciejówkach.
Dzień nauczycieli i uczniów rozpoczynał się o 5-6 rano. Wszyscy brali udział
w codziennych pracach gospodarczych. Nauczyciel przedmiotów ogólnokształcących sprawował pieczę nad internatem.
Wybuch II wojny światowej spowodował, że szkoła w Janowicach przestała istnieć. Dyrektor szkoły Stefan Bauer po mobilizacji walczył
w kampanii wrześniowej. W 1940roku został aresztowany przez Gestapo. Był więziony w Zamojskiej Rotundzie. Następnie został przewieziony do więzienia na Zamku w Lublinie, skąd trafił do obozu koncentracyjnego w Oranienburgu-numer obozowy 26511. Po rocznym pobycie w obozie Stefan Bauer został zwolniony. Powrócił do Janowic ale jego zdrowie zostało zrujnowane. Zmarł 11 stycznia 1944 roku.
W czasie okupacji budynki szkoły były zajęte przez oddziały niemieckie. Stworzono tu szkołę do nauki jazdy konnej dla SS-manów, nazwaną ”SS Reit-und Fahrschule”. Poniżej unikalne zdjęcia z tych czasów.
Wybudowano ujeżdżalnię, stajnię, garaże i baraki.
Zamojscy Żydzi i jeńcy radzieccy z obozu na Karolówce pracowali przy budowie tego obiektu. W trakcie prac wielu z nich zostało zamordowanych.
Po II wojnie światowej szkoła rozpoczęła pracę dopiero w 1946r jako Publiczna Męska Szkoła Rolnicza w Janowicach. Wcześniej obiekt wymagał kapitalnego remontu. Pierwszy po wojnie nowy rok szkolny rozpoczął się 18 listopada 1946r. Zorganizowana wówczas klasa I włożyła wiele wysiłku
w uporządkowanie obiektu. W czerwcu 1951r odbył się pierwszy egzamin dojrzałości składany przez uczniów klasy IV liceum rolniczego. Po 1945r szkoła nie mogła używać imienia Józefa Piłsudskiego. Akt przywrócenia imienia wręczono 31 maja 1989r.
W projekcie-„ Śladami przeszłości wzięły udział klasy : 2LPW, 3gRM, 3pMR, 3pTW, 3gAM, 4TZ ,3pAZ.
Anna Biłant